ترکیبات تشکیل دهنده و وظایف خون

وظیفه خون

خون ما یک مایع است و همچنین نوعی بافت همبند است. خون از سلول های خونی و یک مایع حاوی آب به نام پلاسما تشکیل شده است. دو وظیفه اصلی خون شامل نقل و انتقال مواد به سلول ها و از سلول های ما است و ایمنی و حفاظت در برابر عوامل عفونی مانند باکتری ها و ویروس ها را به وجود می آورد. خون یک جزء تشکیل دهنده سیستم قلبی و عروقی است. خون به وسیله قلب و رگ های خونی در میان بدن توزیع شده است.

 

اجزای خون

خون از چند جزء تشکیل شده است. اجزای اصلی خون شامل پلاسما، سلول های قرمز خون، سلول های سفید خون و پلاکت ها هستند.

  • پلاسما: این بخش اصلی خون حدود 55 درصد از حجم خون را تشکیل می دهد. پلاسما حاوی آب همراه با مواد مختلف محلول در داخل آن است. پلاسما حاوی نمک، پروتئین و سلول های خونی است. همچنین پلاسما مواد مغذی، قند، چربی، هورمون ها، گازها و مواد زائد موجود در خون را حمل می کند.
  • سلول های قرمز خون (گلبول های قرمز): این سلول ها گروه خونی را تعیین می کنند و فراوان ترین نوع سلول داخل خون اند. سلول های قرمز خون به شکل مقعر الطرفین هستند. یعنی طرفین سطح سلول های قرمز خون رو به داخل منحنی است مانند فضای داخلی یک کره. شکل دیسک مانند و انعطاف پذیری سلول های قرمز خون به افزایش نسبت منطقه سطح نسبت به حجم این سلول های بسیار کوچک کمک می کند. سلول های قرمز خون هسته ندارند اما حاوی میلیون ها مولکول هموگلوبین اند. این پروتئین های محتوی آهن به مولکول های اکسیژن به دست آمده در ریه ها متصل می شوند و آنها را به بخش های مختلف بدن حمل می کنند.

سلول های قرمز خون پس از رساندن اکسیژن به سلول های بافت ها و اندام ها، دی اکسید کربن (CO2) را برمی دارند تا آن را به ریه ها انتقال دهند. ریه جایی است که در آن CO2 از بدن خارج می شود.

  • سلول های سفید خون (لکوسیت ها): این سلول ها با دفاع از بدن در مقابل عفونت، نقش مهمی در سیستم ایمنی و سیستم لنفاوی بازی می کنند. این سلول ها عوامل بیماری زا و مواد خارجی را مکان یابی می کنند و از بدن می زدایند. چندین نوع مختلف از سلول های سفید خون، هر کدام با وظایف مختلف وجود دارند. لنفوسیت ها، مونوسیت ها، نوتروفیل ها، بازوفیل ها و ائوزینوفیل ها مثال هایی از آنها هستند.
  • پلاکت ها (ترومبوسیت ها): این نوع از سلول های خون از قطعات سلولی یافت شده در مغز استخوان که مگاکاریوسیت نامیده می شوند، تشکیل می شوند. قطعات مگاکاریوسیت از میان جریان خون به گردش در می آیند و نقش عمده ای در لخته شدن خون بازی می کنند. هنگامی که پلاکت ها با یک رگ خونی مجروح روبرو می شوند، با هم دسته ای را تشکیل می دهند تا جلوی باز شدن رگ را بگیرند.

تولید سلول های خون

سلول های خون به وسیله مغز استخوان در داخل استخوان تولید می شوند. سلول های بنیادی مغز استخوان به سلول های قرمز خون، سلول های سفید خون و پلاکت ها تبدیل می شوند. سلول های سفید خون مشخصی هم وجود دارند که در غدد لنفاوی، طحال و غده تیموس ایجاد می شوند. سلول های خون بالغ شده طول عمرهای متفاوتی دارند. سلول های قرمز خون برای حدود 4 ماه در خون به گردش درمی آیند، پلاکت ها برای حدود 9 روز و سلول های سفید خون از حدود چند ساعت تا چند روز به گردش درمی آیند.

تولید سلول های خون اغلب توسط ساختارهایی از بدن مانند غدد لنفاوی، طحال، کبد و کلیه ها تنظیم می شود. هنگامی که میزان اکسیژن در بافت ها کم است، بدن به صورت تحریک مغز استخوان به منظور تولید سلول های قرمز خون بیشتر پاسخ می دهد. هنگامی که بدن دچار عفونت می شود، سلول های سفید خون بیشتری تولید می شود.

فشار خون

هنگامی که خون در سراسر بدن به گردش درمی آید، فشاری را بر دیواره رگ های خونی وارد می کند که فشار خون نامیده می شود. در مرحله سیستول چرخه قلبی، بطن های قلب منقبض می شوند (ضربان دارند) و خون را به شریان ها پمپ می کنند. در مرحله دیاستول، بطن ها در حال استراحت اند و قلب پر از خون می شود. فشار خون با میلی متر جیوه (mmHg)  با شمار سیستولیک گزارش شده قبل از شمار دیاستولیک اندازه گیری می شود.

فشار خون ثابت نیست و می تواند بسته به شرایط مختلف نوسان داشت باشد. عصبانیت، هیجان و افزایش فعالیت می توانند فشار خون را تحت تاثیر قرار دهند. میزان فشار خون نیز وقتی ما مسن تر می شویم افزایش می یابد. فشار خونی که به شکل غیر عادی بالا می رود، به عنوان فشار خون بالا معروف است و هنگامی که به سخت شدن شریان ها، صدمه به کلیه ها و نارسایی قلبی منجر می شود می تواند عواقب جدی به همراه داشته باشد. افراد دارای فشار خون بالا اغلب علائمی را تجربه نمی کنند. اگر فشار خون بالا تداوم داشته باشد در بیشتر مواقع می تواند سلامت انسان را با خطر مواجه کند.

گروه خونی

گروه خونی شرح طبقه بندی خون است. گروه خونی براساس وجود و یا عدم وجود شناسه های خاصی (موسوم به آنتی ژن) که در سلول های قرمز خون واقع اند تعیین می شود. آنتی ژن ها به سیستم ایمنی بدن برای شناسایی گروه سلول های قرمز خون خودشان کمک می کنند. این شناسایی بسیار مهم است چراکه بدن آنتی بادی هایی را بر علیه سلول های قرمز خون خودش نمی سازد. 4 گروه خونی، A، B، AB و O هستند. در گروه خونی A یک آنتی ژن A روی سطوح سلول های قرمز خون وجود دارد، گروه خونی B دارای آنتی ژن B، نوع AB دارای هر دو آنتی ژن A و B و نوع O بدون آنتی ژن A و  B است. گروه های خونی باید در هنگام انتقال خون از نظر سازگاری مورد توجه قرار بگیرند.

کسانی که گروه خونی نوع A دارند خون را از اهدا کنندگان با گروه خونیA  یا O  دریافت می کنند. کسانی که گروه خونی B دارند خون را از اهدا کنندگان با گروه خونی B  یاO  دریافت می کنند. افراد با گروه خونیO  می توانند تنها از اهدا کنندگان با گروه خونی O  خون دریافت کنند و افراد با گروه خونی AB  می توانند از هر یک از چهار گروه خونی، خون دریافت کنند.

درباره این مطلب نظر دهید !