برگشت ادرار از مثانه به طرف کلیه ها (ریفلاکس ادراری)

برگشت ادرار از مثانه به طرف بالا و کليه ها يک بيماري نسبتا شايع است که با عفونتهاي ادراري راجعه در کودکان مشخص مي شود و اگر به موقع درمان نشود ممکن است سبب از بين رفتن کليه ها گردد. اصطلاح اصلي، برگشت ادرار از مثانه به حالب است، ادرار ابتدا از کليه ها وارد حالبها شده و در مراحل پيشرفته وارد کليه ها مي شود.

برگشت ادرار از مثانه به طرف بالا و کليه ها چيست؟
در حالت طبيعي محل ورود حالبها به مثانه طوري است که امکان پس زدن ادرار داخل مثانه بداخل حالب و از آنجا به داخل کليه وجود ندارد. برگشت ادرار از مثانه به طرف بالا و دستگاه ادراري فوقاني را ريفلاکس ادراري مي گويند. دستگاه ادراري مسئول دفع سموم و آب زيادي بدن است. اگر کليه ها آب زيادي را دفع نکنند، انسان در مايعاتي که مصرف مي کند غرق مي شود. سيستم يا دستگاه ادراري شامل دو کليه، دو حالب، يک مثانه و يک مجراي ادراري مي باشد. هنگام عبور خون از کليه ها، سموم و آب زيادي بدن توسط کليه ها گرفته مي شود که در مجموع تشکيل ادرار را مي دهند. ادرار تشکيل شده در کليه ها از طريق دو لوله باريک بنام حالب پائين آمده و وارد مثانه مي شود. ادرار در مثانه جمع مي شود و هنگام خالي شدن مثانه، ادرار از طريق مجراي ادرار بيرون مي ريزد. در ريفلاکس، ادرار به طرف بالا به يک يا هر دو حالب برگشت پيدا کرده و گاها وارد يک يا هر دو کليه نيز مي شود. اگر ريفلاکس فقط يک حالب و کليه را گرفتار کند مي گويند يک طرفه است و اگر هر دو حالب و کليه ها را مبتلا سازد مي گويند که دو طرفه است.

چه کساني مبتلا به ريفلاکس ادراري مي شوند؟
کلا دو نوع ريفلاکس ادراري وجود دارد: اوليه و ثانويه. بسياري از موارد ريفلاکس ادراري اوليه بوده و در ضمن يک طرفه است.
ريفلاکس ادراري ثانويه در مواردي اتفاق مي افتد که يک انسدادي در مسير خروجي ادرار پيش بيايد و يا اينکه فشار در داخل مثانه بنا به عللي افزايش پيدا کرده و ادرار را به طرف عقب به حالبها و کليه براند. يک بيماري خطرناکي بنام وجود دريچه در مجراي خلفي در کودکان وجود دارد که بطور مادزادي يک دريچه در مجراي ادرار کودک وجود دارد که مانع خروج ادرار مي شود. در اين نوزادان ريفلاکس ادراري دو طرفه بوده و حتي در موقعي که جنين در داخل رحم مادر است مي توان با سونوگرافي اين بيماري را تشخيص داد.

علائم ريفلاکس ادراري کدامها هستند؟
در بسياري از موارد کودکي که داراي ريفلاکس ادراري است هيچ علامتي ندارد. شايعترين علامت عفونت ادراري است. و گاها وقتي والدين متوجه ريفلاکس ادراري در فرزند خود مي شوند، که عوارض نارسائي کليه در فرزندان آنها ايجاد مي شود. اين کودکان بطور مکرر دچار عفونت ادراري مي گردند. علت عفونت ادراري اين است که ادراري که در ادرار باقيمانده در سيستم ادراري ميکروبها رشد کرده و عفونت ادراري ايجاد مي شود. بنابراين والدين عفونت ادراري در کودکان خود را نبايد سهل و ساده تلقي کنند.

عوارض ريفلاکس ادراري کدامها هستند؟
وقتي که کودکي مبتلا به عفونت ادراري مي شود، باکتريها بطرف بالا رفته و سبب آسيب کليه ها مي شوند. هر بار که اين تکرار مي شود، کليه ها بيشتر آسيب مي بينند و بلاخره مرحله اي مي رسد که متاسفانه کليه ها کار خود را از دست مي دهند.

چگونه مي توان ريفلاکس ادراري را تشخيص داد؟
تشخيص آن ساده است. توسط پزشک متخصص يک سوند ادراري از مجرا وارد مثانه مي شود و مثانه از طريق سوند پر از ماده حاجب مي شود تا در راديوگرافي ديده شود. در حالت طبيعي فقط مثانه پر مي شود و ماده حاجب نمي تواند وارد حالبها شود. ولي در کودکي که داراي ريفلاکس ادراري است، بسته به شدت ريفلاکس، مقداري از ماده حاجب وارد حالبها و کليه ها خواهد شد.

درمان ريفلاکس ادراري چيست؟ گاها لازم است براي اين کودکان ماه ها آنتي بيوتيک بخصوصي تجويز شود. در موارد زير لازم است که حتما جراحي انجام شود.