ستاره‏ها را با كدام ترازو مى‏كشند؟

رابطه‏هايى كه موجب كشف اسرار اجرام فضايى، از لحاظ وزن و حجم گرديد از اين قرار است:

1- رابطه حركت با جرم: اين رابطه، به قانون جاذبه بستگى دارد. به اين معنا كه اگر سرعت حركت جسمى را كه به گرد جسم ديگرى در فاصله مخصوصى گردش مى‏كند، يا فاصله آن را به دست بياوريم، مى‏توانيم مقدار جرم جاذب و مجذوب را بفهميم.

براى توضيح اين مطلب به فرمول جاذبه، كه در بحث قانون جاذبه ذكر شد، مراجعه كنيد.

2- رابطه ميزان درخشندگى با جرم: دانشمندان در ضمن مطالعه درباره اوضاع و خصوصيات ستارگان به وجود رابطه‏اى ميان ميزان درخشندگى و جرم بسيارى از ستارگان پى بردند؛ مثلا اين نكته را به دست آوردند كه ستاره شعرى چهل برابر خورشيد درخشندگى، و 5/2 برابر آن جرم دارد، و از اين موضوع به رابطه‏اى ميان ميزان نورانيت و جرم پى بردند، و آن را به عنوان يك اصل تعميم دادند كه توضيح كامل آن را در فصل نور ستارگان مطالعه خواهيم كرد.

3- رابطه جرم با حجم: دانشمندان پس از به دست آوردن جرم يك جسم، از راههايى كه ذكر گرديد، در راه به دست آوردن عناصرى كه آن جسم را تشكيل داده است، گام برداشتند. اين مسئله را به وسيله دستگاه تجزيه نور (طيف نما) حل كردند، زيرا به وسيله اين دستگاه، عناصرى كه جسم درخشنده را تشكيل داده است به دست مى‏آيد⁽⁷⁷⁾.

از طرفى چون مابين وزن مخصوص هريك از عناصر، و حجم آن رابطه‏اى وجود دارد، لذا پس از فهميدن وزن هر جسمى، با توجه به عناصرى كه آن را تشكيل داده است به دست آوردن حجم آن به آسانى صورت مى‏گيرد؛ مثلا ما از راه وزن مخصوص اجسام، مى‏دانيم كه يك كيلو طلا و يا يك كيلو آهن چه قدر حجم دارد. حال اگر بدانيم فلان جسمى كه مقدار معينى وزن دارد، از چه مقدار طلا و چه مقدار نقره تشكيل شده است، فورا به دست مى‏آوريم كه حجم آن چه اندازه است.