مایعات بدن چه هستند و چگونه تأمین می شوند؟

آب از نظر مقدار، مهم ترین ترکیب شیمیایی موجود در بدن است و به تنهایی حدود 60 درصد وزن بدن را تشکیل می دهد.

دو عامل سن و جنس در تعیین میزان کل آب بدن نقش اساسی دارند. در نوزادان حدود 80 درصد وزن بدن را آب تشکیل می دهد و به تدریج با افزایش سن این نسبت کاهش می یابد. به طوری که در افراد مسن این رقم به حدود 45 تا 50 درصد می رسد. کل آب، در زنان در مقایسه با مردان پنج درصد کمتر است.

از آن جایی که در آب موجود در بدن، ترکیبات مختلفی با غلظت های مختلف به صورت محلول یا معلق وجود دارند، صحیح تر آن است که کل آنها تحت عنوان مایعات بدن نامیده شوند.

به طورکلی مایعات بدن به دو بخش تقسیم می شوند:

1-مایعات درون سلولی

شامل تمامی مایعات موجود در داخل سلول های بدن است که حدود 40 درصد وزن بدن را تشکیل می دهد. نقش مایعات سلولی را می توان در ایجاد محیط مناسب برای انجام واکنش های سلول خلاصه کرد. بنابراین ثابت نگه داشتن حجم و ترکیبات تشکیل دهنده این مایعات در پایداری بدن اهمیت زیادی دارد.

2-مایعات خارج سلول

مجموع مایعاتی که در خارج سلول های بدن قرار دارند را مایعات خارج سلولی می نامند. این بخش حدود یک سوم کل آب بدن (20 درصد وزن بدن) را تشکیل می دهد و بیشتر نقش واسطه بین مایعات داخل سلول و محیط بیرون بدن را دارد. درواقع مواد مورد نیاز سلول ها را تحویل می دهد و محصولات زاید سلولی را از محیط اطراف سلول ها برداشته و به بخش های دفعی بدن می برد.

مایعات خارج سلول خود به بخش های فرعی زیر تقسیم می شود:

الف)پلاسما

پلاسما جزو غیرسلولی خون است و چهار تا پنج درصد وزن بدن را تشکیل می دهد.

ب)مایع بین سلولی

15 درصد وزن را تشکیل می دهد و به طور دایم از طریق منفذهای مویرگ با پلاسما در ارتباط است.

ج)مایعات ترشحی بدن

مثل مایع مفصلی، مایع موجود بین پرده های قلب، مایع داخل چشم و … که تنها 1.5 تا دو درصد وزن بدن را تشکیل می دهد و با پلاسما و مایع بین سلولی تفاوت های زیادی دارد.

خلاصه این که مایعات بدن (60 درصد وزن بدن) به دو دسته مایعات داخل سلولی (40 درصد وزن بدن) و مایعات خارج سلولی (20 درصد وزن بدن) تقسیم می شود. مایعات خارج سلولی خود به سه دسته مایع بین سلولی (15 درصد وزن بدن)، پلاسما (چهار تا پنج درصد وزن بدن) و مایعات ترشحی بدن (1.5 تا دو درصد وزن بدن) تقسیم می شود.

مقدار نیاز انسان به آب و راه های دریافت آن

یک انسان بالغ روزانه به دو تا 2.5 لیتر آب نیاز دارد که قسمت بیشتر آن از راه نوشیدنی ها و غذاهای مختلف تأمین می شود و فقط قسمت کمی از آن حاصل واکنش های درون بدن است که به اصطلاح “آب متابولیسمی” نامیده می شود. آب متابولیسمی حاصل از چربی ها بیشتر از قندها است و پروتئین ها به دلیل حضور مقدار قابل توجهی نیتروژن در ساختمانشان کمتر از چربی ها و قندها آب متابولیسمی تولید می کنند.

میزان دریافت آب نه تنها در سنین و اشخاص مختلف متفاوت است، بلکه در یک شخص نیز برحسب شرایط آب و هوایی، میزان فعالیت های بدن و همچنین نوع غذاهای مصرفی می تواند بسیار متفاوت باشد.

منبع: درسنامه دستگاه کلیه و مجاری ادراری/ دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی/ فصل بیوشیمی/ تألیف دکتر خلیل زارعیان، دکتر نوشابه کیهان، دکتر فریده اسفندی، دکتر امیراحمد اسفندی.