ستارگان غول

ستارگان زيباي زيادي را در آسمان مي بينيد. اگر در يك روستا زندگي مي كنيد مي توانيد حدود سه هزار تاي آنها را ببینید.
در شهر، نمي توانيد تعداد زيادي ستاره ببينيد. بعضي از اين ستاره ها خيلي بزرگند. تعدادي ستاره پيدا شده اند كه 100 تا 200 برابر خورشيدند. اين ستارگان بزرگ در پايان زندگيشان مي توانند خودشان را به اندازه اي گسترش دهند كه از بزرگي مدار سياره اورانوس به دور خورشيد هم فراتر برود. درمقابل بعضي از ستارگان خيلي پير حتي كوچك تر از زمينند. دانشمندان ستاره ها را مطالعه مي كنند و براساس اين كه به چه شباهت دارند و براساس تفاوت هايشان آنها را در گروه هايي قرار مي دهند.

كوتوله هاي قرمز

اندازه ستاره هاي كوتوله قرمز از هزار بار كوچك تر از خورشيد تا تنها چند برابر كوچك تر از خورشيد متغير است. اين ستارگان به خاطر اندازه كوچكي كه دارند،‌ سوختشان را خيلي آهسته مي سوزانند و اين به آنها اجازه مي دهد تا براي مدت خيلي طولاني زندگي كنند. بعضي از ستارگان كوتوله قرمز تريليون ها سال زندگي مي كنند. چون اين ميزان زمان طول مي كشد تا سوختشان تمام شود.

چرا ستاره هاي كوتوله قرمز،‌ قرمزند؟

زيرا ستاره هاي كوتوله قرمز تنها يك ذره سوخت را در يك ساعت مي سوزانند. آنها در مقايسه با ستارگان ديگر خيلي داغ نيستند. به آتش فكر كنيد. خنك ترين بخش شعله كه در نوك شعله است، قرمز است. بخش داغ تر ميان شعله زرد است و داغ ترين بخش شعله يعني نزديك ترين جا به سوخت آبي مي سوزد. ستارگان هم مثل شعله هستند.

بنابراين فقط با نگاه كردن به رنگ ستاره مي توانيم تعيين كنيم كه چقدر داغ است.

ستاره هاي كوتوله قرمز عادي ترين نوع ستاره در فضا هستند. بسياري از ستارگاني كه شما در آسمان مي بينيد كوتوله هاي قرمز هستند. اين به اين خاطر است كه آنها خيلي كوچك هستند و نور خيلي كمي توليد مي كنند. تصور كنيد كه روي يك كوه ايستاده ايد و يك ميليون بچه هم در چند كيلومتري شما چراغ قوه به دست ايستاده اند. در چند کیلومتری آن جا هم يك فانوس دريايي براي كشتي ها وجود دارد. احتمال دارد كه شما نور هيچ يك از چراغ قوه ها را نبينيد. در حالي كه به سادگي فانوس دريايي را مي بينيد. اگر نور چراغ قوه ها همه به روشني فانوس دريايي بودند قطعاً شما كور مي شديد. اگر همه ستاره هاي كوتوله هم به روشني ستارگان بزرگ تر شب مي درخشيدند، آسمان خيلي روشن مي شد.

ستاره هاي زرد

همانند خورشيد،‌ ستاره هاي با اندازه متوسط زردند. چراكه دماي متوسطي دارند. دماي بالاتر آنها نسبت به كوتوله هاي قرمز موجب شده كه سوختشان را سريع تر بسوزانند. اين حرف به اين معني است كه آنها مدتي طولاني زندگي نمي كنند. تنها حدود ده ميليارد سال يا همين حدود زندگي مي كنند. اين ستاره هاي با اندازه متوسط، نزديك به زمان پايان زندگيشان متورم و خيلي بزرگ مي شوند. موقعي كه اين اتفاق براي خورشيد رخ مي دهد چنان رشد مي كند كه حتي زمين را هم در خود فرو مي برد و غرق مي كند. در نهايت ستاره ها دوباره در خود جمع مي شوند و پشت ميزان زيادي گاز رها مي شوند. اين گاز يك ابر زيبا به نام سحابي سياره اي را حول ستاره به وجود مي آورد.

چه موقع خورشيد گسترش مي يابد و به يك غول عظيم الجثه تبديل مي شود و سپس در پس يك سحابي سياره اي رها مي شود؟

نگران نباشيد. خورشيد تنها حدود پنج ميليارد سال دارد و پيش از اين كه گسترش يابد و در پس يك سحابي سياره اي پنهان شود پنج ميليارد سال ديگر وقت دارد.

خورشيد چنان داغ است كه وقتي مي ميرد،‌ مدتي مديد طول مي كشد تا خنك شود. خورشيد حدود پنج ميليارد سال ديگر مي ميرد. اما تا ميلياردها سال پس از آن هم مشتعل و سوزان است. هنگامي كه خورشيد سرد مي شود، آن چه به آن تبديل مي شود ستاره كوتوله سفيد ناميده مي شود. درنهايت پس از ميلياردها و شايد تريليون ها سال، سوختنش متوقف مي شود. در آن نقطه آن چه كه باقي مي ماند ستاره كوتوله سياه ناميده مي شود. در حال حاضر هيچ ستاره كوتوله سياهي در جهان وجود ندارد.

غول آبي

به خاطر اين كه ستارگان آبي بزرگ و متراكمند، سوختشان را به سرعت مي سوزانند كه به آنها دماي خيلي بالايي مي دهد. اين ستارگان اغلب سوختشان را در تنها ده هزار تا 100 هزار سال تمام مي كنند. يك غول آبي خيلي روشن است. مثل يك خانه روشن كه از فاصله دور ديده مي شوند. به اين ترتيب غول هاي آبي تا فاصله بزرگي مي درخشند. حتي اگر ستارگان غول آبي نادر باشند،‌ اما تعداد زيادي از ستارگاني را تشكيل مي دهند كه ما در شب مي بينيم. ستارگان غول آبي مرگ غيرعادي اي دارند. آنها در پايان زندگيشان درست مثل ستارگان با اندازه خورشيد رشد مي كنند و بزرگ مي شوند. اما به جاي جمع شدن و تشكيل سحابي سياره اي در آن چه كه نواختر ناميده مي شوند منفجر مي شوند. انفجارهاي نواختري مي تواند روشنايي اي به اندازه يك كهكشان كامل داشته باشد و از مسافت خيلي دور ديده مي شود.

به خاطر اين كه ستارگان غول آبي تنها براي مدت كوتاهي زندگي مي كنند،‌ دانشمندان از آنها براي پيدا كردن مكان هايي در فضاي خارجي تر،‌ جايي كه ستارگان جديد تشكيل مي شوند استفاده مي كنند.

ستارگان غول آسا

بار ديگر سرنوشت ستارگان با اندازه خورشيد را به ياد آوريد. گفتيم كه اين ستارگان در پايان زندگيشان گسترش مي يابند و فضاي خيلي بيشتري را نسبت به قبل اشغال مي كنند.

هنگامي كه يك ستاره با اندازه خورشيد پير مي شود، سوختش رو به اتمام مي رود. موقعي كه سرعت سوختن هيدروژن در هسته ستاره كند مي شود،‌ هسته فشرده تر مي شود. اين معنيش اين است كه همه مواد در ميان ستاره واقعاً به همديگر نزديك مي شوند. موقعي كه ستاره به قدر كافي داغ مي شود، شروع به سوزاندن سوخت جديدي به نام هليوم مي كند.

هليوم خيلي داغ تر از هيدروژن مي سوزد. گرماي اضافي خيلي بيشتر از حالت عادي، ستاره را به سمت خارج هل مي دهد و ستاره را خيلي بزرگ تر مي كند. يك بالن هواي داغ را تصور كنيد. هنگامي كه هوا داغ تر مي شود،‌ بالن را بيشتر و بيشتر به خارج متورم مي كند. موقعي كه خورشيد خود ما شروع به گسترش يافتن مي كند تا به يك غول عظيم تبديل شود،‌ عطارد، زمين، مريخ و ناهيد را در خود فرو مي برد.

بسياري از ستارگاني كه شما در شب مي بينيد ستارگان غول آسايي هستند. چراكه مانند نور يك خانه روشن نور دارند. ستاره هاي غول آسا خيلي روشننند. موقعي كه خورشيد يك ستاره غول آسا مي شود از خيلي دورتر از حالا ديده مي شود.

يك ستاره بسیار غول آسا، دقيقاً مانند ستاره غول آسا است. با اين تفاوت كه بزرگ تر از آن است. به خاطر آوريد كه هنگامي كه يك ستاره پيرتر مي شود سوخت هيدروژنش شروع به تمام شدن مي كند.

درست مثل ستاره هاي با اندازه خورشيد، ستاره هاي غول آبي شروع به سوزاندن هليومشان مي كنند. هنگامي كه آنها اين كار را انجام مي دهند بسيار داغ تر مي شوند. اين گرماي اضافي موجب مي شود يك ستاره غول آبي بيشتر گسترش پيدا كند. به خاطر آوريد كه چگونه بالن هاي هواي داغ،‌ هنگامي كه هواي درونشان داغ تر مي شود گسترش پيدا مي كنند.

تنها تفاوت بين ستارگان غول آسا و بسیار غول آسا اندازه شان است. ستاره هاي بسيار غول آسا خيلي بزرگ تر از ستاره هاي غول آسا هستند. اگر يك ستاره سوپر غول آسا جايگزين خورشيد مي شد، تقريباً تا اورانوس را فرامي گرفت.

ستارگان غول آساي آبي و سوپر غول آسا، اغلب به سياهچاله تبديل مي شوند. يك سياهچاله، شيء خيلي فشرده اي است. هنگامي كه ستاره مي ميرد طي يك انفجار عظيم به نام نواختر منفجر مي شود. نواختر بيشتر ستاره را مي سوزاند و تمام مي كند. در نتيجه ديگر هيچ ماده اي باقي نمي ماند تا در ميان ستاره بيفتد و در نتيجه فشرده تر و فشرده تر مي شود و كوچك و كوچك تر. درصورتي كه بعد از اين انفجار همچنان براي ستاره ماده اي مانده باشد و اين ميزان ماده كافي باشد، به قدر كافي سنگين مي شود، كوبيده مي شود و به چيزي به اندازه يك اتم و يا حتي كوچك تر از آن تبديل مي شود